Stowarzyszenie jest apolityczną, samorządną i trwałą organizacją naukowo-techniczną zrzeszającą inżynierów i techników górnictwa, geologii i specjalności pokrewnych współdziałających z górnictwem.
Za datę powstania stowarzyszeniowego ruchu polskich inżynierów górniczych uznaje się rok 1892, w którym to absolwenci Akademii Górniczej w Leoben tworzą w Krakowie tajną reprezentację polskich górników i hutników o nazwie DELEGACJA.

Dzisiaj Stowarzyszenie skupia w swoich szeregach blisko 12.000 członków różnych specjalności, zatrudnionych w branży górniczej. Działa na terenie całej Polski poprzez 18 Zarządów Oddziałów oraz Koła w ilości prawie 170, obejmując swym zasięgiem zarówno górnictwo podziemne jak i górnictwo odkrywkowe, otworowe.
Działa we wszystkich dziedzinach prac geologiczno-poszukiwawczych jak i wydobywania kopalin: węgla kamiennego i brunatnego, rud miedzi, cynku i ołowiu, soli kamiennej, siarki, surowców chemicznych i mineralnych oraz surowców budowlanych i drogowych.
Obejmuje swym zasięgiem także: wyższe uczelnie górnicze, instytuty naukowe, biura projektowe i całe zaplecze techniczne.

Działalność Stowarzyszenia oparta jest o Statut zatwierdzony na XXV Nadzwyczajnym Zjeździe SITG w dniu 7 listopada 2008 r., zmieniony 15 listopada 2019 r.
Podstawowymi celami SITG są w szczególności:

1. Integrowanie środowiska inżynierów i techników.
2. Kształtowanie opinii i ocen dotyczących górnictwa w Polsce.
3. Inspirowanie przedsięwzięć techniczno-organizacyjnych na rzecz gospodarki narodowej i ochrony środowiska naturalnego.
4. Ochrona godności zawodu i reprezentowanie interesów członków SITG.
5. Krzewienie oświaty i kultury technicznej oraz upowszechnianie doświadczeń w dziedzinie nauki i techniki.
6. Doskonalenie systemu kształcenia kadr technicznych dla górnictwa i geologii, podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadry technicznej oraz popularyzowanie twórców nowej techniki.
7. Kształtowanie etyki zawodowej inżynierów i techników.
8. Kultywowanie tradycji górniczych i ochrona zabytków techniki.
9. Budowanie i zacieśnianie związków koleżeńskich, organizowanie życia kulturalnego i towarzyskiego członków SITG i ich rodzin.

Działalność statutowa Stowarzyszenia oprócz jego jednostek organizacyjnych prowadzona jest w Głównych Komisjach oraz powoływanych zespołach roboczych. Zasadnicze działania tych zespołów to m.in.: organizacja kongresów, konferencji, sympozjów i forów dyskusyjnych.
Zarząd Główny wraz z Głównymi Komisjami organizuje co roku Sejmik Młodej Kadry i Kongres Seniorów.

W okresie między Zjazdami władze SITG stanowią Rada Krajowa, Zarząd Główny i Główna Komisja Rewizyjna